Historie 1
Zwiggelte toen en nu.
Het lijkt wel of de tijd steeds sneller gaat en daarmee ook de veranderingen in ons dorp. In de jaren zestig van de vorige eeuw had Zwiggelte nog drie cafeś, een bakker, een kruidenier, een smederij, een ophaalbrug, een brugwachtershuisje, een lagere school, originele boerderijen in werking en een berenstal. Dat is niet meer... nu is er alleen nog een restaurant.
Aan de hand van een wandeling geïnspireerd op foto´s uit het verleden willen we laten zien wat verloren is gegaan en wat er voor in de plaats is gekomen. De wandeling is een rondje Zwiggelte en kan dus op elke plek waar een fotopaal staat beginnen (zie kaart links).
1. De smederij
De oude smederij is in 1918 gebouwd en in 1939 weer afgebroken. Er wordt een nieuw pand, de nieuwe smederij, voor in de plaats gezet. Het maken van hoefijzers en het beslaan van paarden was tot ver in de jaren vijftig een belangrijk deel van de werkzaamheden, naast het maken van ijzeren hoepels voor de houten wielen van boerenwagens. Gestaag ontwikkelt de oude dorpssmederij zich meer en meer tot constructie - en mechanisatiebedrijf. Naast tractoren worden er rooimachines en balenpersen verkocht en aan de Hoofdstraat staat een benzinepomp. Het bedrijf stopt in 1997.
ZWIGGELTE Zwiers Hilbert ~ 1918-1928 Schuring Hendrik 1928-1964 Schuring Hillegienus 1964-1968 smederij.
Zo ziet de dorpssmederij er nu uit in Zwiggelte.
2. De bakkerij
In 1928 komt er een bakkerij in het dorp. Het pand gebouwd door de plaatselijke timmerman. Vanaf het begin wordt de brood - en banketbakkerij gecombineerd met een kruidenierswinkel. Daarnaast vent de bakker zijn brood in Zwiggelte met een bakfiets en in Westerbork en Orvelte met paard en kar. Vanaf 1959 gebruikt de bakker een bestelauto en worden ook kruidenierswaren meegenomen. In 1986 stopt de zoon van de bakker met bakken en ook de kleine supermarkt sluit haar deuren. De bakker is niet de enige kleine middenstander in het dorp.Zwiggelte kent in de jaren vijftig vier café ´s, een schipperswinkeltje bij de sluis, een slijterij en een smederij.
3. De school
In de 19 eeuw kent Zwiggelte een zogenaamde bijschool, een dependance van de lager school in Westerbork. In de winter wordt er aan de leerlingen les gegeven in een schuur. Pas in 1912 krijgt Zwiggelte een eigen openbare school lagere school met twee leslokalen. Tien jaar later is de school al te klein en wordt uitgebreid met een derde lokaal. Links naast school is de woning van de hoofdonderwijzer. In 2012, precies honderd jaar na de oprichting, moet de school haar deuren sluiten door een tekort aan leerlingen en krijgt de school een woonbestemming. En al een aantal jaren zit hier ook het bedrijf Rondje Midden Drenthe.
4. De keuterboer
De openbare lagere school ''t Leerhoes' (Hoofdstraat 32) is een drieklassige school versierd met gele baksteenbanden, gebouwd in 1912 naar ontwerp van J. van Houten, evenals de onderwijzerswoning (Hoofdstraat 30), een tweelaags pand in late neorenaissance-stijl uit dezelfde tijd.
Je heb in de 19e eeuw in Zwiggelte een paar grote boeren, twee paardsboeren en 1 paardsboeren. Het aantal paarden is bepalend voor de omvang van het bedrijf. Daarnaast zijn er loonarbeiders, de boerenknechten, vaak in of bij de boerderij gehuisvest. Vanaf het midden van de 19e eeuw komt het verschijnsel keuterboer op. Een arme boer, woonachtig in kleine keuterijen, die niet of nauwelijks kunnen rondkomen van de opbrengst van de paar bunder waarover ze beschikken. Vaak moeten ze een bijbaantje nemen, bijvoorbeeld als melkrijder of als arbeider bij een grote boer. Ook Zwiggelte kent een aantal van die keuterboeren. Het kleine keuterboerderijtje naast de school is gebouwd in 1850. Tot aan de sloop in 2016 is er vrijwel niets veranderd aan het oorspronkelijk interieur: een kleine keuken met oliestelletjes, een kleine woonkamer met kachel en een paar bedsteden. Achter het woongedeelte is de deel en daar achter de stal waarin het varken en een paar koeien worden gehuisvest. Later komt daar een paard bij. Achter het huis is tot aan de afbraak een moestuin geweest.
5. De mietenakkers
In vroeger jaren heeft ieder dorp gemeenschappelijke akkers waarop de boeren hun korenmijten kunnen opzetten, de zogenaamde mietenakkers. Zwiggelte kent o.a. een mietenakker op de Westeres, tussen de Rooakkers en de Ribkampenweg en een achter het huidige sportveldje, waar de dorpsfeesten zich afspelen. De korenmijten staan twee aan twee naast elkaar, zodanig dat de dorsmachine er tussendoor kan. Meestal zijn het eerst de roggemijten en daarachter de havermijten. De mieten kunnen wel vijf meter hoog zijn.
U bevindt zich op de plaats waar op 8 september 1945 door waarnemend burgemeester van Westerbork de heer Wytema tijdens het kinder - en volksfeest een bevrijdingsboom is geplant. Tijdens deze plechtigheid werd de boom Wilhelminaboom genoemd maar in de volksmond spreekt men nog altijd van de bevrijdingsboom. In het plantgat onder de boom is een fles geplaatst men daarin een papier met daarop alle namen van de ongeveer 80 leerlingen van de lagere school. Deze fles is verzegeld met een afdruk van de zegelring van het hoofd van de school de heer H.O. Ebens. Als eerbetoon aan onze bevrijders. Canadezen, Fransen en Polen, heeft men gekozen voor een esdoorn, omdat het blad van deze boom in de vlag van Canada staat
6. De turfgravers
7. De melkende boeren
Tot de jaren zeventig melken sommige Zwiggelter boeren nog met de hand, ondanks het feit dat vanaf de jaren vijftig de melkmachine haar intrede doet. Met paard en wagen worden de melkbussen van en naar het weiland gereden en melken de boer, en boerin of knecht op hun driepootje de koeien. Zwiggelte heeft rond 1830 23 boeren, merendeel pachtboeren, 140 jaar later rond 1970, zijn er vijftig boerenbedrijven, met een gemiddelde bedrijfsgrootte van 17,2 hectare. Tegenwoordig is er in de dorpskern nog slechts een veeteeltboer actief.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De kerk in Westerbork is in de herfst- en wintermaanden vanuit Zwiggelte niet bereikbaar vanwege het vele water in de Borkerstroom. Vanaf de 12e tot aan de 19e eeuw lopen de Zwiggelters dan ook via deze straat , het kerkpad, te voet naar de Stefanuskerk in Beilen. In het dorp wonen voornamelijk boeren die de rondom liggende akkertjes beweiden of bewerken. Op de akkers naast het kerkpad wordt geploegd, gezaaid, gemaaid en geoogst; met de hand, met behulp van paardenkracht en na de oorlog met de tractor.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Oudste foto
Het kan een van de oudste foto´s van de hoofdstraat 14 in Zwiggelte zijn, februari 1928
Ansichtkaart Drentsch kiekje Zwiggelte, Hennie Bijkerk-Nijs.
Ansichtkaart Zwiggelte Dorpstraat